Στο δημοσιογράφο Δημήτρη Δανίκα περί της αλματώδους ανάπτυξης της τεχνολογίας, μίλησε ο Διοικητής ΕΑΚ Μιχάλης Μπλέτσας.
Τι να λέμε τώρα… Ο Μιχάλης Μπλέτσας, επιστήμονας και ερευνητής της Πληροφορικής, το πρώτο. Διευθυντής Πληροφορικής στο Media Lab του MIT, το δεύτερο. Κι ένας από τους εφευρέτες του υπολογιστή των 100 δολαρίων, το τρίτο και καλύτερο. Θηριώδης περίπτωση ενός σπάνιου μείγματος: εφευρετικότητας, ανησυχίας, ασταμάτητης έρευνας και ρεαλιστικής μελλοντολογίας.
Επομένως, σχημάτισα τον αριθμό του κινητού του και μίλησα μαζί του. Εκείνος στη Βοστόνη, εγώ στην Αθήνα. Όλα τα καυτά θέματα τεχνολογίας, Τεχνητής Νοημοσύνης, ανδροειδών επί τάπητος: «Σπουδαία η Τεχνητή Νοημοσύνη για την αντιμετώπιση πολλών ασθενειών που σήμερα είναι θανατηφόρες. Περισσότερη και καθαρότερη ενέργεια. Περισσότερη και καλύτερη τροφή με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Πιο ουσιαστική συμβίωση του ανθρώπου με τις μηχανές». «Όχι, η εξέλιξη του ανθρώπου δεν σταματάει στον Homo Sapiens. Έχει μεγάλες προοπτικές προς την κατεύθυνση του Homo Digitalis. Του Ψηφιακού Ανθρώπου». Και εκτός των άλλων, για το μέλλον της Ελλάδας: «Ελπίζω να τιμήσουμε τον ιδρυτικό μύθο του σύγχρονου ελληνικού κράτους και να γράψουμε κι εμείς ένα μέρος του νέου ανθρωπιστικού λογισμικού, όπως έκαναν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι». Κι εγώ το ελπίζω. Άλλωστε, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Σας παραδίδω την πλήρη απομαγνητοφώνηση αυτής της πολύτιμης, χρήσιμης και προφητικής συνομιλίας!
Σκηνή 1η Η νέα τεχνολογική επανάσταση
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ: Τι περιμένουμε στο άμεσο μέλλον από την τεχνολογική επανάσταση; Δηλαδή τι θα μας προκύψει τα επόμενα δέκα, είκοσι χρόνια;
ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Επιτάχυνση της επιστημονικής έρευνας μέσω της βελτίωσης ανάλυσης δεδομένων που μας δίνει αυτό που σήμερα αποκαλούμε γενικά «Τεχνητή Νοημοσύνη». Αντιμετώπιση πολλών ασθενειών που σήμερα είναι θανατηφόρες. Περισσότερη και καθαρότερη ενέργεια. Περισσότερη και καλύτερη τροφή με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Πιο ουσιαστική συμβίωση του ανθρώπου με τις μηχανές.
Δ.Δ.: Έχω ChatGPT και μάλιστα κάθε μήνα πληρώνω 23 ευρώ για να έχω την ανώτερη ποιότητα. Παρ’ όλα αυτά, οι πληροφορίες που εισπράττω δεν είναι καλύτερες από αυτές που μπορώ να ανιχνεύσω στο Διαδίκτυο.
Μ.ΜΠΛ.: Ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο όπως το ChatGPT δεν θα μπορέσει ποτέ να δώσει καλύτερης ποιότητας πληροφορία από αυτή με την οποία έχει εκπαιδευτεί . Η δυνατότητά του να μάθει απ΄ όλη την ανθρώπινη (και πλέον και τη μηχανική γλώσσα) που υπάρχει διαθέσιμη στο Διαδίκτυο το κάνει καλύτερο από τους περισσότερους ανθρώπους στον χειρισμό της γλώσσας, χωρίς όμως να του δίνει τη δυνατότητα της κριτικής ανάλυσης.
Δ.Δ.: Αν αυτό το Chat βελτιωθεί, μπας και στο άμεσο μέλλον θα μπορώ να κατεβάζω μια πλήρη έρευνα, φέρ’ ειπείν για την τραγωδία των Τεμπών;
Μ.ΜΠΛ.: Εργαλεία όπως το ChatGPT θα μπορούσαν να βοηθήσουν το ευρύ κοινό να «αποστάξει» και να σταχυολογήσει περιεχόμενο όπως η τεράστια δικογραφία που έχει σχηματιστεί για την τραγωδία των Τεμπών, όταν αυτή γίνει ευρέως διαθέσιμη. Προς το παρόν, όμως, απλώς αναμασά και ενισχύει τον τεράστιο όγκο συνωμοσιολογίας που διακινείται στο Διαδίκτυο, δεδομένης και της εγγενούς ιδιότητας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να επιταχύνουν τη διάδοση περιεχομένου που απηχεί περισσότερο στις ορμόνες και τα ένστικτά μας αντί για τη λογική μας.
Σκηνή 2η Η εξέλιξη δεν θα σταματήσει
Δ.Δ.: Πώς θα είναι ο κόσμος αύριο;
Μ.ΜΠΛ.: Πιο περίπλοκος, ασταθής, με περισσότερες ευκαιρίες γι ‘ αυτούς που θα μπορούν να τις αδράξουν.
Δ.Δ.: Κάποτε μου είχατε πει ότι η εξέλιξη δεν σταματάει στον άνθρωπο, εννοώντας ότι στο απώτερο μέλλον θα κυριαρχήσουν τα ανδροειδή.
Μ.ΜΠΛ.: Η εξέλιξη σίγουρα δεν θα σταματήσει στον Homo Sapiens. Αν και το «Blade Runner» είναι για μένα η κορυφαία ταινία όλων των εποχών, δεν νομίζω ότι θα κυριαρχήσουν τα ανδροειδή ή ότι θα επιβεβαιωθεί το δυστοπικό του σενάριο. Χωρίς να το αποκλείω. Η εξέλιξή μας όμως επηρεάζεται από το περιβάλλον μας και το περιβάλλον μας γίνεται όλο και περισσότερο τεχνολογικό, επομένως τα όρια μεταξύ Homo και τεχνολογίας θα γίνονται όλο και λιγότερο διακριτά.
Δ.Δ.: Αυτά τα ανδροειδή θα έχουν ανθρώπινη όψη; Θα έχουν συναισθήματα;
Μ.ΜΠΛ.: Προφανώς!
Δ.Δ.: Κι αν πράγματι στο μέλλον όλοι θα έχουν στο σπίτι τους το δικό τους ρομπότ, το ανδροειδές, τότε όλες αυτές οι αλλαγές πώς θα αλλάξουν τις ανθρώπινες σχέσεις;
Μ.ΜΠΛ.: Με δεδομένο ότι η γήρανση και η απαραίτητη γι’ αυτή φροντίδα αποτελούν μία από τις κύριες προκλήσεις για τις προηγμένες κοινωνίες, θα βλέπουμε όλο και περισσότερες τεχνολογικές λύσεις προσανατολισμένες σε αυτή την κατεύθυνση. Τα ανδροειδή, όμως, είναι και θα πρέπει να παραμείνουν διακριτά από τους ανθρώπου
Σκηνή 3η Τα επαγγέλματα θα αλλάξουν δραστικά
Δ.Δ.: Με αυτή την προοπτική ποιες αλλαγές θα συντελεστούν στον θεσμό της οικογένειας;
Μ.ΜΠΛ.: Νομίζω ότι η σημερινή τάση για διεύρυνση του θεσμού είναι εδώ για να μείνει.
Δ.Δ.: Θα μπορούμε στο άμεσο μέλλον να κυκλοφορούμε με οχήματα χωρίς οδηγό; Δηλαδή θα μπορώ εγώ με ένα μήνυμα να έχω στη διάθεσή μου όποιο αυτοκίνητο θέλω για μια συγκεκριμένη διαδρομή;
Μ.ΜΠΛ.: Ναι, αλλά για διαδρομές μέσα σε συγκεκριμένες περιοχές όπου τα ρομποτικά αυτοκίνητα θα μπορούν να λειτουργήσουν με ασφάλεια. Ήδη αυτό είναι πραγματικότητα σε κάποιες περιοχές μεγαλουπόλεων στις ΗΠΑ και την Κίνα. Ένα ρομποτικό αυτοκίνητο που θα μπορούσε να πάει παντού εξακολουθεί ακόμα να είναι πολύ μακριά, παρά την προσπάθεια και τους πόρους που έχουν ξοδευτεί μέχρι σήμερα.
Δ.Δ.: Όλες αυτές οι αλλαγές δεν θα εκτοπίσουν από θέσεις εργασίας εκατομμύρια, να μην πω δισεκατομμύρια, σημερινών εργαζομένων;
Μ.ΜΠΛ.: Όχι , αν εστιάσουμε τις προσπάθειές μας και τις εφαρμογές της τεχνολογίας στους τομείς που συμπληρώνουν τους ανθρώπους και αυξάνουν πραγματικά την παραγωγικότητά τους. Προφανώς, όμως, τα επαγγέλματα θα αλλάξουν δραστικά και αρκετά πιο γρήγορα απ’ ό,τι είχαμε συνηθίσει μέχρι σήμερα.
Δ.Δ.: Μπας και η ανάπτυξη της τεχνολογίας λειτουργήσει και εις βάρος της ηθικής αλλά και των προσωπικών δεδομένων;
Μ.ΜΠΛ.: Αυτό έχει ήδη συμβεί. Η ηθική όμως είναι κάτι που εξελίσσεται, γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό να εξετάζει κανείς τις επιπτώσεις κάθε νέας τεχνολογίας και υπό το πρίσμα της.
Δ.Δ.: Με απλά λόγια, θα μπορέσουν οι κυβερνήσεις να επιβάλουν κάποιους απαραίτητους φραγμούς, κάποιες απαγορεύσεις;
Μ.ΜΠΛ.: Βεβαίως, καθυστερημένες και ασθμαίνουσες, αρκεί να μην τις αγοράσει κάποιος του οποίου τα συμφέροντα αντιτίθενται.
Δ.Δ.: Και αν συμβεί αυτό, ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι μπορεί να εμποδιστούν κάποιες δυνάμεις που θα δρουν για τα δικά τους, σκοτεινά συμφέροντα;
Μ.ΜΠΛ.: Οι θεσμοί, τη σημασία των οποίων είναι σημαντικό να καταλάβουμε επιτέλους στην Ελλάδα!
Δ.Δ.: Όπως καταλαβαίνετε, παραμένουν αναπάντητα κάποια κορυφαία ερωτήματα και υπάρχουν αρκετές σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη σχέση του κάθε ατόμου με την εξουσία.
Μ.ΜΠΛ.: Και οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ δικαιολογούν απόλυτα αυτές τις ανησυχίες. Ελπίζω να μας αφυπνίσουν και να μας δραστηριοποιήσουν στην Ευρώπη.
Δ.Δ.: Και τελικά, ποιος θα είναι ο πραγματικός αρχηγός, ο άρχων, ο αληθινός κυβερνήτης κάθε τόπου; Ο εκάστοτε πρωθυπουργός/πρόεδρος ή οι χειριστές, οι δημιουργοί τεχνητής ευφυΐας;
Μ.ΜΠΛ.: Σε μια προηγμένη κοινωνία δεν υπάρχει απόλυτος άρχων. Υπάρχουν έλεγχοι και ισορροπίες μεταξύ πολλών διαφορετικών πόλων εξουσίας. Στις ΗΠΑ υπήρχε μια κουλτούρα αντιτράστ, ενάντια στη δημιουργία κολοσσών, οι οποίοι δεν μπορούν να ελεγχθούν αποτελεσματικά. Η κουλτούρα αυτή εξασθένησε από τον Ρέιγκαν και μετά και το αποτέλεσμα το βλέπουμε σήμερα με την ιδιόρρυθμη σχέση μεταξύ τεχνολογικών κολοσσών, εκτελεστικής εξουσίας και μιας εντελώς αναποτελεσματικής νομοθετικής εξουσίας.
Δ.Δ.: Παρεμπιπτόντως, τι ακριβώς σημαίνει «τεχνητή ευφυΐα»; Η δική μας είναι φυσική, όμως η τεχνητή με τις αλλεπάλληλες βελτιώσεις και εξελίξεις μπορεί να εκτοπίσει το ανθρώπινο γένος από το κάδρο της Ιστορίας;
Μ.ΜΠΛ.: Αυτό είναι ένα ερώτημα του οποίου η απάντηση συνεχώς εξελίσσεται. Δεν μπορείς να ορίσεις καλά κάτι το οποίο ακόμα δεν καταλαβαίνεις. Γιατί θεωρούμε ότι η εξέλιξη θα σταματήσει στον Homo Sapiens; Είναι εκτοπισμός η μετάβαση στον Homo Digitalis; Ο ανθρωπισμός είναι κυρίως αξίες και πολύ λιγότερο φυσικά χαρακτηριστικά. Όπως και στην τεχνολογία σήμερα, το software είναι πιο σημαντικό από το hardware!
Δ.Δ.: Μπορείτε να μας πείτε ποια πειράματα γίνονται αυτή τη στιγμή στα τεχνολογικά πάρκα και στα εργαστήρια;
Μ.ΜΠΛ.: Νομίζω ότι η πιο σημαντική επιστημονική δραστηριότητα αυτή τη στιγμή περιστρέφεται γύρω από την εξέλιξη της Βιολογίας από επιστήμη χημείας σε επιστήμη πληροφορίας και όλα τα παραγόμενα της εξέλιξης αυτής. Προσωπικά, επίσης, με ιντριγκάρει πάρα πολύ η πρόοδος που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στον τομέα της πυρηνικής σύντηξης γιατί η επίτευξη παραγωγής ενέργειας από αυτή θα μας αφήσει τη Γη μας όμορφη και κατοικήσιμη. Αν επιτευχθεί και η ευχή του Ίλον Μασκ να πεθάνει στον Άρη, ακόμα καλύτερα!
Δ.Δ.: Η Ελλάδα, από την εμπειρία σας, συμμετέχει σε όλες αυτές τις τεχνολογικές επαναστάσεις; Μήπως και πάλι είμαστε τελευταίοι και καταϊδρωμένοι;
Μ.ΜΠΛ.: Συμμετέχουμε, σαφώς δεν είμαστε τελευταίοι και έχουμε και ωραία παραδείγματα εφαρμογής νέων τεχνολογιών, όπως η εφαρμογή Τεχνητής Νοημοσύνης στην επιτάχυνση της εξέτασης δικαιολογητικών για τις μεταβολές στο Κτηματολόγιο.
Δ.Δ.: Και για να ολοκληρώσω, ποιο βλέπετε να είναι το μέλλον της Ελλάδας σε έναν κόσμο που αλλάζει με αστρονομικές ταχύτητες;
Μ.ΜΠΛ.: Ελπίζω να τιμήσουμε τον ιδρυτικό μύθο του σύγχρονου ελληνικού κράτους και να γράψουμε κι εμείς ένα μέρος του νέου ανθρωπιστικού λογισμικού, όπως έκαναν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι.
